Vitamin C Và Các Vấn Đề Cần Quan Tâm
Vitamin C hay acid ascorbic là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho các loài sinh trưởng bậc cao và cho một số nhỏ các loài khác. Sự hiện diện của ascorbat là cần thiết trong một loạt các phản ứng trao đổi chất của tất cả các động vật, cây cối và được tạo ra trong cơ thể bởi hầu như tất cả các cơ thể sinh vật loại trừ loài người. Đây là một chất được mọi người biết đến rộng rãi là một vitamin mà thiếu nó thì sẽ gây ra bệnh scorbut cho con người.
1. Trạng thái vật lý:
Ở dạng bột màu trắng, khi hòa tan vào nước có pH = 2,2 – 2,5, dễ bị hư hỏng do nhiệt độ, ánh sáng và chất oxy hóa.2. Nguồn gốc:
Vitamin C được tìm thấy trong tế bào động thực vật (trừ vi khuẩn), đặc biệt có nhiều trong thực vật xanh, rau quả tươi, nhưng nếu đem sấy khô thì vitamin C sẽ bị hư hỏng. Trong trứng gà không có vitamin C nhưng nếu đem ấp 4 ngày khi phôi bắt đầu hình thành và hoạt động thì sẽ xuất hiện vitamin C.
Về các loài động vật trừ con người, khỉ, chuột biển, tôm và cá, còn lại các động vật khác đều có khả năng tổng hợp vitamin C ở gan, thận và tuyến thượng thận.
3. Vai trò sinh học và các triệu chứng thiếu Vitamin C:
Đây là một loại Vitamin rất cần thiết cho sự tăng trưởng, sự sinh sản và sự kháng bệnh.
- Vitamin C là thành viên trong hệ thống phản ứng oxy hóa khử của cơ thể vì nó giúp nối kết một phần của phân tử amino acid proline để hình thành hydroxyprolinelàm cấu trúc collagen rất ổn định. Vì thế vitamin C rất cần cho heo đang tăng trưởng và bào thai.
- Vitamin C có ảnh hưởng lớn đến hệ thống kháng thể của động vật: Hàm lượng cao acid ascorbic được tìm thấy trong tế bào vỏ thượng thận, ở đây có sự điều chỉnh thải tiết glucocorticoid (cortisol). Nếu cơ thể lâm vào tình trạng stress thì có sự tiêu thụ rất lớn vitamin C. Nếu hàm lượng acid ascorbic trong huyết tương thấp thì làm cho tế bào bạch cầu giảm sự thu nhận acid ascorbic, khả năng chống đỡ sẽ thấp.
- Ngoài ra Vitamin C đóng một vai trò thiết yếu trong nhiều cơ chế miễn dịch. Sự nhiễm trùng nhanh chóng làm suy giảm lượng dự trữ vitamin C trong các bạch cầu, nhất là Lymphocyte, và thiếu hụt vitamin C chắc chắn xảy ra nếu không được bổ sung thường xuyên. Vitamin C ảnh hưởng lên nhiều chức năng miễn dịch bằng cách tăng cường chức năng và hoạt động của các bạch cầu, đồng thời làm tăng nồng độ interferon(một hợp chất thiên nhiên của cơ thể có khả năng chống virus và ung thư), tăng tiết hormone tuyến ức. Vitamin C cũng có nhiều tác động sinh hóa tương tự như interferon. Mặt khác, Vitamin C hoạt động như một chất chống oxy hóa trong môi trường nước của cơ thể – cả nội bào lẫn ngoại bào. Trong khi vitamin E là một chất chống oxy hóa tan trong mỡ thì Vitamin C cũng hoạt động cùng với các enzyme chống oxy hóa khác như glutathione peroxidadase, catalase, và superoxide dismutase. Vitamin C còn hỗ trợ cho vitamin E trong vai trò chống oxy hóa trong cơ thể, do vậy tăng cường hiệu lực của vitamin E.
- Vitamin C còn tham gia cấu tạo bền chắc của hệ thống mao quản huyết, nếu thiếu sẽ làm thành mao quản dễ bị vỡ gây chảy máu. Ở người gọi là bệnh scorbus (scurvy) với các triệu chứng kinh điển của bệnh gồm: chảy máu nướu răng, chậm lành vết thương, các vết thâm tím rộng trên da (mảng xuất huyết dưới da, dân gian thường gọi là “vết ma cắn”). Thêm vào đó là sự dễ bị nhiễm trùng, hysteria (chứng cuồng loạn) và trầm cảm cũng là những tiêu chuẩn chẩn đoán. Còn ở heo nái thường thấy triệu chứng chảy máu cam.
Đối với các loài động vật kinh tế ( gia súc, gia cầm…)
Vitamin C có vai trò quan trọng trong phòng chống stress, giúp cơ thể tăng khả năng chống chịu với những điều kiện bất lợi của môi trường. Mặc dù trên heo có khả năng tự tổng hợp được chất này cho nhu cầu nhưng trong một số trường hợp nhà chăn nuôi phải cung cấp thêm để tăng sức đề kháng, giảm thiểu tình trạng heo nhiễm bệnh (nhất là nhóm nái đẻ, nái chửa, nái nuôi con, heo con bú mẹ, heo con cai sữa). Tuy vậy sự bổ sung vitamin C thường xuyên không phải lúc nào cũng cho kết quả dương tính vì vậy mà chất dinh dưỡng thiết yếu này được đề nghị nên sử dụng trong các trường hợp sau:
- Khi gặp những điều kiện kích cãm (stress): Lúc cai sữa cho heo con và heo mẹ; lúc thời tiết khí hậu thay đổi (đầu mùa mưa, đầu mùa khô); lúc heo chuyển chuồng; lúc heo nái đẻ; lúc thay đổi quy trình chăm sóc, thức ăn... bổ sung vitamin C vào những giai đoạn này sẽ giúp heo ổn định năng suất và tăng sức chịu đựng, tăng sức kháng bệnh.
- Nên bổ sung vitamin C vào lúc trước và sau khi chủng ngừa: trước khi chủng ngừa 1-2 ngày và sau khi chủng ngừa 3-5 ngày sẽ giúp heo tạo kháng thể tốt, hạn chế bị sốc do vaccine.
- Đối với heo nọc nên bổ sung vitamin C để sửa đổi phẩm chất tinh dịch vì đây là một chất đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc bảo vệ chất liệu di truyền của tinh trùng (DNA) tránh các tổn thương và nồng độ vitamin C trong tinh dịch cao hơn rất nhiều lần so với trong các dịch khác.
- Ngoài ra nên bổ sung vitamin C trong quá trình điều trị bệnh vì ngoài việc sử dụng các thuốc kháng sinh ta cần bổ sung thêm vitamin C để giúp heo mau bình phục, rút ngắn thời gian trị bệnh. Hoặc khi vật nuôi mắc bệnh truyền nhiễm, nhất là các bệnh do siêu vi trùng gây ra, không chữa trị được bằng các loại kháng sinh.
4. Sử dụng Vitamin C
Vitamin C tuy ít tích luỹ nhưng nếu dùng liều cao lâu ngày, có thể tạo sỏi oxalat (do dehydroascorbic chuyển thành acid oxalic -> muối), hoặc sỏi thận urat, có khi cả hai loại sỏi trên; đi phân lỏng, rối loạn tiêu hóa; giảm độ bền hồng cầu.Ngộ độc trên heo hiếm khi xảy ra vì vitamin C tương đối đắt tiền, ít khi trộn vào thức ăn vì dễ hư hỏng, thường chỉ tiêm hoặc cho uống với liều kiểm soát chặt chẽ.
Điều cần chú ý là muốn cho vitamin C đạt hiệu quả cao, ta nên cho heo sử dụng vitamin C trước khi xảy ra stress từ 12 đến 24 giờ. Ví dụ: dự tính ngày mai sẽ chủng ngừa thì ngày hôm nay phải trộn viatmin C vào thức ăn, không đợi đến ngày chủng ngừa mới cho sử dụng.
5. Bảo quản vitamin C
Do đặc tính của vitamin C là dễ bị hư hỏng do nhiệt độ, ánh sáng và chất oxy hóa nên cần được bảo quản ở nơi khô mát, tránh ánh sáng. Hiện nay vitamin C được tổng hợp nhân tạo thành nhiều dạng chế phẩm khác nhau có thể tiêm hay pha trộn thức ăn. Dạng Asorbat phosphat có thể dùng để trộn vào thức ăn, dạng vi bọc cũng được dùng để pha chế premix.
Đăng ký nhận bài viết qua Email!
