Hệ Nội Tiết Của Gia Cầm
.jpg "Các hocmon của tuyến yên.") |
| Các hocmon của tuyến yên. |
1. Tuyến yến:
Hocmon của tuyến yên tác dụng lên hoạt động của hầu hết tất cả các tuyến nội tiết khác và có ý nghĩa quan trọng cho việc phát triển của cơ thể và hoạt động bình thường của gia cầm.
Adenohip°Fis (thuỳ trước tuyến yên) sản xuất 6 hocmon: tireostimulin, ACTH (Adreno - Cortico - Trophin - Hocmon), Gonadostimulin (foliculostimulin - FSH, luteinostimulin - LH và prolactin), Somatotropin (hocmon phát triển). Tuyến yên thần kinh tiết ra 2 hocmon: oxitoxin và hocmon chống lợi tiểu (ADH). Hocmon của thuỳ trước và thuỳ sau tuyến yên là những protein thuộc nhóm polipetit và glucoproteit. Tireostimulin (hocmon kích tố giáp - TTH) được các tế bào ưa bazơ của tuyến yên tạo nên và là glucoproteit. Việc tạo ra hocmon này ở phôi gà đã được thấy ở ngày tuổi 11 - 13. Ở phôi 15 - 17 ngày ấp đã quan sát thấy hoạt tính cao nhất của tuyến yên và tuyến giáp trạng.
TTH điều khiển chức năng hoạt động của tuyến giáp. Sau khi cắt tuyến yên của gia cầm trưởng thành thì tế bào tuyến giáp bị teo và sản phẩm của nó là tiroxin bị giảm mạnh, trao đổi protein bị giảm sút. Nếu gia cầm đã bị cắt tuyến yên mà đưa TTH vào thì chức năng nội tiết của tuyến giáp dần dần được hồi phục. Việc thừa TTH sẽ dẫn tới phì đại tuyến giáp. TTH tác động lên tuyến giáp là chủ yếu vì nó làm tăng hoạt tính chuyển hoá tế bào, đốc thúc sự bài tiết hocmon từ tuyến này, tăng tính thấm của màng tế bào với iot - một nguyên tố rất cần cho việc tạo nên hocmon của tuyến giáp. TTH dần dần mất hoạt tính khi tác dụng lên tuyến giáp. Hoạt động hocmon của tuyến giáp bị ức chế khi thừa iot trong cơ thể.
TTH được tiết ra liên tục với một lượng nhỏ trong điều kiện chăn nuôi gia cầm bình thường. Mức độ sản xuất nó của tuyến yên phụ thuộc vào nồng độ hocmon tuyến giáp trong máu. Nếu hocmon này ít thì thuỳ trước tuyến yên tăng tiết TTH, và như vậy sẽ kích thích hoạt động của tuyến giáp. Việc thừa hocmon tuyến giáp sẽ ức chế việc tiết TTH của thuỳ trước tuyến yên. Mối liên hệ của tuyến yên với tuyến giáp được hình thành theo nguyên tắc quan hệ ngược chiều. Vùng dưới đồi thị đóng vai trò lớn trong việc điều khiển chức năng chính thuỳ trước tuyến yên. Sau khi phá huỷ tế bào thần kinh ở các vùng tương ứng của phần trước và dưới đồi thị thì việc tạo TTH bị ức chế. Việc giảm nhiệt độ môi trường xung quanh kích thích chức năng kích tố tuyến giáp và tăng hoạt động của tuyến giáp, tăng các quá trình trao đổi và tạo nhiệt, có ý nghĩa bảo vệ cho cơ thể.
ACTH (Adreno-Cortico-Tropin-Hocmon) là polipeptit. ACTH kích thích sinh trưởng và phát triển của tuyến thượng thận và tạo nên hocmon Corticosteroit. Việc điều khiển hoạt động hocmon của tuyến thượng thận đã nhận thấy ở phôi gà 12 - 15 ngày tuổi. Ở những phôi đã loại bỏ tuyến yên, có sự teo của tuyến thượng thận. Việc đưa ACTH vào phôi sẽ bảo đảm tăng cường bài tiết corticosteroit và tăng khối lượng của tuyến thượng thận. Nồng độ ACTH cao dẫn tới việc giảm nhanh colesterin và axiTascorbic trong tế bào thượng thận, và nồng độ chúng bị giảm đi nhanh chóng. Như vậy, ngay trong thời kỳ phôi thai, mối liên quan chặt chẽ giữa thuỳ trước tuyến yên và tuyến thượng thận đã được ổn định, cho phép cơ thể thích nghi với những tác động strees từ môi trường bên ngoài và bên trong, và bảo đảm các quá trình phát triển bình thường.
Ở gia cầm trưởng thành, trong các điều kiện nuôi dưỡng bình thường, việc tạo ra ACTH phụ thuộc vào nồng độ corticosteroit trong máu. Sự giảm đi của chúng kích thích việc tạo nên và bài tiết ACTH của thuỳ trước tuyến yên. Việc tăng bài tiết ACTH xảy ra dưới ảnh hưởng của các nhân tố strees (lạnh, nóng, kích thích thần kinh...) gây nên trạng thái căng thẳng trong cơ thể. Khi đó ACTH kích thích sự bài tiết glucocorticoit (corticosteron, hydrocortizon), chúng được gọi là hocmon thích ứng. Vỏ bán cầu não cũng tham gia điều chỉnh việc tạo thành ACTH, điều đó bảo đảm cho việc điều chỉnh nhanh và chính xác hoạt tính hocmon của vỏ thượng thận thông qua vùng dưới đồi và tuyến yên, dưới tác dụng của những tác nhân stress.
Hocmon hướng sinh dục (gonadostimulin) ở gia cầm kiểm soát chức năng hoạt động sinh dục của tuyến yên. Hocmon kích thích nang (FSH) thúc đẩy sự phát triển nang ở buồng trứng của con cái, ở con đực là việc lớn lên của các ống sinh tinh và sự phát triển của tinh trùng trong tinh hoàn. Luteinostimulin (LH) cần thiết để cho những trứng chín thoát ra khỏi nang, tạo ra sự rụng trứng và tạo nên các hocmon sinh dục của buồng trứng. Ở con đực, hocmon này kích thích chức năng nội tiết của các tế bào kẽ ở tinh hoàn. Prolactin hay hocmon tạo luteinostimulin điều khiển sự phát triển bản năng ấp trứng ở gia cầm và đẩy mạnh hoạt động của tuyến ngực (ở chim bồ câu) kìm hãm việc tiết FSH và estrogen. Kết quả của chọn lọc định hướng ở một số giống gà đã loại bỏ bản năng ấp của chúng.
Mối liên quan chức năng giữa tuyến yên và các tuyến sinh dục được hình thành ngay ở thời kỳ phôi thai. Sau khi phá huỷ tuyến yên ở phôi gà thì các tuyến sinh dục không phát triển. Việc tiết FSH và LH được nhận thấy ở phôi gà 13 - 18 ngày, nhưng trong thời kỳ phôi thai, những hocmon này ảnh hưởng rất yếu đến tuyến sinh dục. Cùng với việc trưởng thành sinh dục, vai trò của các hocmon hướng sinh dục thuỳ trước tuyến yên càng tăng. Việc cắt bỏ tuyến yên ở gia cầm trưởng thành dẫn tới sự xuất hiện những dấu hiệu đặc trưng cho con thiến: ngừng phát triển mào, teo nhỏ các tuyến sinh dục.
Ở gà, việc tiết LH xảy ra 6 - 8 tiếng trước khi rụng trứng. Lượng hocmon hướng sinh dục phụ thuộc vào trạng thái sinh lý của gia cầm. Ở gà đẻ, lượng FSH và LH ít hơn ở gà chưa đẻ. Ở gà trống trưởng thành, những hocmon này nhiều hơn ở gà mái đẻ. Khi tiêm hocmon vào thì buồng trứng gà trưởng thành phản ứng mạnh hơn (nhất là trước khi trứng rụng) so với gà chưa trưởng thành. Điều này được giải thích là trong các tế bào của tuyến yên trước khi trứng rụng, hocmon hướng sinh dục được tích luỹ; ở gà ấp LH nhiều hơn gà đẻ. Nếu đưa chiết suất hocmon gây ấp của thuỳ trước tuyến yên vào cho bồ câu, thì thấy hiện tượng phát triển mạnh biểu mô diều và tạo nên "sữa diều". Có thông báo cho rằng việc thừa LH sẽ làm giảm chức năng của tuyến sinh dục. Việc đưa hocmon này vào gia cầm non gây teo tế bào sinh dục. Việc đưa FSH vào gia cầm sẽ trung hoà tác dụng của LH lên tuyến sinh dục. Sự xuất hiện bản năng ấp ở gà mái có thể ngừng nếu đưa estrogen vào.
Chức năng hướng sinh dục của thuỳ trước tuyến yên phụ thuộc vào hàm lượng hocmon sinh dục trong máu. Nếu số lượng chúng bị giảm, thì sản phẩm hocmon hướng sinh dục tăng lên. Việc tăng hàm lượng estrogen trong máu sẽ hạn chế tiết FSH và kích thích việc tạo nên LH. Hocmon sinh dục tác dụng lên thuỳ trước tuyến yên qua vùng dưới đồi. Việc đưa hocmon sinh dục vào cơ thể trong một thời gian dài sẽ làm giảm hoạt tính của tế bào vùng dưới đồi, giảm việc tạo dịch tiết thần kinh của chúng, như vậy sẽ làm ngừng trệ sản xuất hocmon hướng sinh dục. Tóm lại, chức năng hướng sinh dục của thuỳ trước tuyến yên được điều khiển theo nguyên tắc của các mối liên hệ ng ược chiều.
Hocmon sinh trưởng hay somatotropin (STH), chưa được nghiên cứu đầy đủ ở gia cầm, có một số tác giả không chấp nhận nó. Dù vậy, sự phụ thuộc giữa sinh trưởng gia cầm với tuyến yên được chứng minh trong thí nghiệm cắt bỏ tuyến yên. Cắt bỏ tuyến yên sẽ làm giảm khối lượng phôi gà, nhưng vẫn giữ được mối tương quan bình thường giữa các phần cơ thể. Trong thời kỳ sau phôi thai, quá trình phát triển xương và các cơ quan nội tạng bị phá huỷ.
Người ta cho rằng tác dụng kích thích sinh trưởng của STH được thể hiện với sự có mặt của các hocmon tuyến yên khác.
Hocmon của thuỳ sau tuyến yên (thuỳ thần kinh) - hocmon chống lợi tiểu (ADH) và oxitoxin, là những polipeptit. ADH tăng cường việc hấp thu lại nước qua vách ống thận, như vậy làm giảm việc bài tiết nước tiểu bằng thận và làm tăng tỷ trọng của nó. Thiếu ADH dẫn tới việc đái nhiều, có nghĩa là bài tiết từ cơ thể một lượng nước giải lớn, như vậy sẽ dẫn tới rối loạn trao đổi nước. Ngoài ra, vazopressin còn có tác dụng lên vách mao mạch và động mạch nhỏ, tăng huyết áp máu.
Oxitoxin kích thích sự co bóp các cơ trơn của ống dẫn trứng và ruột. Đưa chiết suất của thuỳ sau tuyến yên vào cơ thể gia cầm sẽ gây nên hiện tượng đẻ trứng sớm.
Hocmon tuyến giáp trạng: Ảnh hưởng của hocmon tuyến giáp trạng lên sinh trưởng và phát triển của cơ thể được chứng minh bằng nhiều thí nghiệm với sự cắt bỏ tuyến này. Nếu cắt nó khi còn non, thì sự lớn lên bị ngừng và sự phát triển cơ thể bị chậm lại; ở gia cầm việc dài ra của xương ống bị ngừng lại đột ngột, các quá trình hoá xương của sụn bị phá huỷ, lông không phát triển. Gà con 17 ngày tuổi bị cắt bỏ tuyến này, khi 5 tháng tuổi có khối lượng cơ thể 270g, trong khi đó gà đối chứng đạt 2kg. Nhiều tác giả cho rằng, những hocmon này có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển bào thai và việc tăng cường các quá trình sinh hoá trong mô có liên quan với sự phát triển của tuyến này. Tuyến giáp trạng tiết ra 2 hocmon hoạt tính: tiroxin và triotironin. Hai hocmon này được tạo thành trong tế bào nang của tuyến. Trong máu, globulin và anbumin huyết thanh hấp thụ các phân tử hocmon và đưa đến các mô. Việc kết hợp với protit huyết thanh giữ cho hocmon khỏi bị tác dụng phá huỷ của các men trong mô bào. Hocmon tuyến giáp thể hiện tác dụng đặc biệt lên mô, tự nó chuyển hoá và phân giải để giải phóng iot, iot được đưa ra ngoài cùng nước tiểu hoặc lại được sử dụng để tổng hợp hocmon. Hàm lượng iot trong tuyến giáp của gia cầm cao hơn ở các động vật có vú, đạt tới 0,5 - 0,6% ở gà trưởng thành.
Chức năng sinh lý của hocmon tuyến giáp rất đa dạng. Chúng đảm bảo các hoạt động bình thường của quá trình trao đổi chất, sự phát triển và lớn lên của gia cầm. Người ta nhận thấy rằng hocmon tuyến này hoạt hoá men xúc tiến các phản ứng oxi hoá trong tế bào mô. Khi giảm chức năng tuyến giáp hoặc cắt bỏ, mức trao đổi cơ bản giảm xuống 50 - 60%, sinh nhiệt giảm, cơ thể hạ nhiệt. Việc tăng hoạt động hocmon của tuyến dẫn tới tăng các quá trình oxi hoá, tăng sự sinh nhiệt và tăng nhiệt độ cơ thể. Việc thay đổi chức năng của tuyến giáp dẫn tới việc rối loạn trao đổi protein, đường, mỡ, nước và muối khoáng. Khi thiểu năng tuyến giáp thì giảm sự phân giải protein, làm chậm quá trình oxi hoá đ ường, giảm hàm lượng lipaza và việc tạo ra cholesterin, hơi tăng việc tích mỡ trong mô. Hoạt động của tuyến giáp thay đổi theo lứa tuổi, trạng thái sinh lý của cơ thể gia cầm, mùa vụ, loài, giống …
Lượng tiroxin trong máu tăng ở thời kỳ phát triển mạnh của gia cầm non, thời kỳ thay lông thứ nhất. Ví dụ ở gà trống non giống Leghorn trắng, lượng tiroxin lớn nhất mà tuyến giáp tiết ra là ở thời kỳ từ 4 -12 tuần tuổi. Ở gà đẻ cao sản, lượng tiroxin trong máu cao so với gia cầm thấp sản. Ở vịt Bắc Kinh, việc hoạt hoá chức năng tuyến giáp thường gặp từ tháng 12 đến tháng 2 và vào tháng 6 - 7, ở gà tây vào mùa thu. Việc tăng tiết tiroxin ở gia cầm lai cao hơn so với các dòng thuần. Khi tuổi tăng lên, chức năng kích thích của tuyến này giảm.
Người ta nhận thấy có mối liên quan chặt chẽ giữa chức năng điều tiết hocmon của tuyến giáp với hoạt động của các tuyến sinh dục. Sau khi cắt bỏ tuyến giáp ở gà trống và vịt đực, Người ta nhận thấy tinh hoàn bị bé đi và quá trình tạo tinh bị ức chế. Khi tiêm tiroxin sẽ gây nên sự tăng tuyến sinh dục. Nếu đưa một lượng nhỏ hocmon này vào gà mái thì sẽ tăng độ chín của các nang buồng trứng. Liều tiroxin cao sẽ sức chế chức năng buồng trứng, kìm hãm các tế bào trứng chín. Nếu bổ sung nhân tạo các hocmon tuyến giáp vào cơ thể gia cầm thì sẽ gây ra thay lông sớm. Mối liên hệ giữa tuyến giáp và sự thay lông lần đầu tiên đã được xem xét trong thí nghiệm cho gia cầm ăn tuyến giáp tươi hoặc khô. Hiệu quả tăng chức năng tuyến giáp không xuất hiện ngay, thay lông nhân tạo xảy ra sau 7 - 10 ngày, mạnh mẽ trong khoảng 5 - 10 ngày tiếp theo. Lượng hocmon của tuyến giáp cần để tạo ra thay lông phụ thuộc vào mùa trong năm. Trước khi xảy ra thay lông tự nhiên, cần phải có một liều tiroxin hoặc bột tuyến này sấy khô (15g) để gây nên việc thay lông cưỡng bức ở gà. Người ta nhận thấy ở gà bị cắt bỏ tuyến giáp, sự thay lông tự nhiên bị ngừng lại trong một thời gian dài. Thay lông xuất hiện trong thời gian nhất định trong năm trùng với thay đổi chức năng của tuyến giáp theo mùa.
Ảnh hưởng strees mạnh lên gia cầm (rút ngắn nhanh ngày chiếu sáng, không cho ăn) cũng gây ra thay lông sớm. Khi đó khối lượng và hoạt tính hocmon đều tăng.
Điều khiển chức năng tuyến giáp: ngoài tuyến yên và vùng dưới đồi, còn có cấu trúc lưới và những vùng cấp cao của hệ thần kinh trung ương.
Hoạt tính của tuyến giáp tăng khi nhiệt độ không khí thấp và chuyển gia cầm từ ngày ánh sáng dài sang ngắn. Sự thay đổi quá trình trao đổi chất trong cơ thể khi có tác dụng của những nhân tố stress chính là sự thích nghi và được thực hiện dưới ảnh hưởng của hocmon tuyến giáp. Hoạt động của tuyến giáp cũng phụ thuộc vào hoạt tính chức năng của vỏ thượng thận, tuyến sinh dục và các tuyến nội tiết.
2. Tuyến cận giáp:
Chức năng chủ yếu của tuyến cận giáp là điều hoà trao đổi canxi và photpho trong cơ thể. Sau khi cắt bỏ tuyến cận giáp, nồng độ photpho tăng nhanh. Thừa parathocmon làm tăng mức canxi trong máu do huy động nó từ xương, mức photpho trong huyết thanh máu giảm xuống. Parathocmon làm giảm nhanh tái hấp thu muối photpho ở thận, và với một lượng lớn chúng được bài tiết cùng nước tiểu, đồng thời tăng bài tiết canxi. Cường năng tuyến cận giáp dẫn tới việc mất nhiều muối khoáng của cơ thể, các xương mỏng và trở nên giòn.
Parathocmon chỉ gây ảnh hưởng tới dạng ion của canxi và photpho, tác dụng của nó không lan rộng đến các muối liên kết với protein ở trong mô, dịch của cơ thể.
Tuyến thượng thận của gia cầm là một khối rắn chắc hình tròn hay hơi dài, màu vàng hoặc nâu đậm, nằm phía trước và hơi thấp ở đầu trên của thận trái và phải.
Vỏ thượng thận tiết ra 2 hocmon: mineralococticoit và glucococticoit. Việc tạo ra chúng bắt đầu từ ngày thứ 1 1 - 12 khi ấp, khi lượng colesterin và axiTascocbic mà từ chúng tạo nên hocmon cocticoit, tăng nhanh. Ở gia cầm non và trưởng thành, hocmon vỏ thượng thận là steroit. Chúng được chia thành 3 nhóm: glucococticoit, mineralococticoit và hocmon sinh dục (andrensteroit).
Nhóm glucococticoit
Nhóm glucococticoit có cocticosteron, hidrococtizon và coctizon. Tất cả chúng tác dụng lên trao đổi gluxit, protein và lipit. Glucococticoit tăng hàm lượng gluxit trong máu, kích thích quá trình tạo glucoza, đồng thời ức chế việc phân huỷ glucoza, thúc đẩy việc tạo nên glycogen ở gan. Glucococticoit thúc đẩy việc phân huỷ protein và thải nitơ ra khỏi cơ thể, hoạt hoá các tuyến của đường tiêu hoá, kích thích bài tiếTaxit clohidric, pepsinogen và tripsinogen. Dưới tác dụng của coctizon, hàm lượng lipit trong máu tăng một cách rõ rệt.
Thừa hocmon này dẫn tới giảm khối lượng mô liên kết, limpho và cơ, thay đổi cấu trúc xương.
Glucococticoit ức chế sự phát triển của các quá trình viêm trong cơ thể khi đáp ứng những kích thích, thương tổn và tác dụng của dị ứng nguyên, tham gia vào điều khiển trao đổi muối - nước.
Nhóm mineralococticoit
Nhóm mineralococticoit gồm: aldosteron, desoxicocticosteron và hidrococticosteron. Tác dụng chủ yếu của chúng là điều chỉnh hàm lượng các chất điện giải và nước trong cơ thể; Aldosteron tăng bài tiết canxi và photpho cùng với nước tiểu và giảm bài tiết natri clorua và nước.
Deroxicocticosteron cũng có tác dụng tương tự như vậy. Hao hụt natri sẽ xảy ra mạnh khi thiếu mineralococticoit, dẫn tới thay đổi đột ngột môi trường bên trong và có thể gây chết.
Vỏ thượng thận thay đổi phản ứng dưới ảnh hưởng của những kích thích khác nhau bên ngoài và bên trong cơ thể. Cơ quá mệt mỏi, quá lạnh hoặc quá nóng, bất kỳ một sự căng thẳng nào (strees) đều làm tăng bài tiết hocmon adrenococticoit (ACTH) của tuyến yên, dưới ảnh hưởng của nó, vỏ thượng thận đẩy mạnh việc tạo cocticosteroit. Việc rối loạn mối liên hệ thần kinh và nội tiết giữa vùng dưới đồi và tuyến yên sẽ làm ngừng phản ứng lên vỏ thượng thận.
Trong điều kiện nuôi cầm bình thường, việc tiếTaCTH từ tuyến yên phụ thuộc vào lượng coctocosteroit trong máu. Việc giảm nồng độ của chúng trong máu sẽ kích thích tuyến yên tiết ACTH.
Nhóm hocmon sinh dục: Nhóm hocmon thứ ba của vỏ thượng thận - hocmon sinh dục: estrogen, androgen và progesteron. Chúng tham gia vào điều khiển phát triển bình thường của cơ và xương, phân hoá các cơ quan sinh dục, mọc lông và thể hiện chức năng sinh dục.
Miền tuỷ thượng thận tiết ra 2 hocmon: adrenalin và noradrenalin, chúng làm tăng huyết áp và gây ảnh hưởng lên tim và mạch máu. Cũng như ở động vật có vú, adrenalin làm tăng nhịp tim, co mạch máu ngoại biên, giãn cơ phế quản, giảm co bóp dạ dày và ruột, tăng trao đổi gluxit, tăng phân huỷ glycogen ở gan và đưa glucoza vào máu. Tác dụng tăng đường huyết của noradrenalin thể hiện yếu hơn. Cả hai hocmon này đều gây ảnh hưởng lên trao đổi protein, tăng phân huỷ protein, và đẩy mạnh các quá trình oxi hoá trong cơ thể. Adrenalin kích thích chế tiếTaCTH qua tuyến yên, ức chế tiết hocmon tireotropin và chống lợi tiểu. Hệ thần kinh giao cảm kiểm soát sự chế tiết của miền tuỷ tuyến thượng thận.
Các tác nhân stress cùng với việc đưa vào máu một lượng adrenalin lớn sẽ làm giảm sản lượng trứng, ở con trống có sự teo mô tinh hoàn.
Tuyến tuỵ tiết ra hocmon insulin và glucagon.
Insulin: Insulin có ý nghĩa lớn trong việc điều khiển trao đổi gluxit. Nó kích thích quá trình biến đổi glucoza thành glucogen ở gan và cơ. Cơ chế tác dụng của hocmon này chủ yếu là tăng tính thẩm thấu của màng tế bào và làm giảm nhẹ việc chuyển glucoza trong tế bào của gan. Cơ tim, cơ vân, cơ trơn và các cơ quan khác. Khi thiếu insulin, tốc độ chuyển glucoza trong tế bào chậm đi 20 lần, hàm lượng đường huyết tăng nhanh, một phần bị đưa ra cùng nước tiểu. Tăng sử dụng glucoza ở tế bào, insulin kích thích quá trình tạo mỡ từ đ ường. Khi không đủ insulin, việc oxi hoá mỡ mạnh lên và xảy ra hiện tượng tích luỹ các thể xeton trong máu (axeton, axiTaxetoaxetic và oxi axit béo...) và được bài tiết cùng nước tiểu ở dạng muối natri và kali. Khi đó, kiềm dự trữ của cơ thể giảm và pH của máu chuyển sang phía axit.
glucagon: Hocmon thứ 2 - glucagon kích thích phá huỷ glucogen trong tế bào gan và đưa glucoza vào máu. Tác dụng tăng đường huyết của glucagon là ảnh hưởng nghịch của insulin, giảm đường máu. Ngoài ra, glucagon làm tăng oxi hoá glucoza của mô và tăng ng ưỡng của thận đối với natri, kali và photphat.
Mức độ điều tiết insulin và glucagon được điều chỉnh chủ yếu bằng chính hàm lượng đường huyết. Tăng glucoza sẽ kích thích sản xuất insulin, giảm glucagon. Hocmon sinh trưởng của tuyến yên và androgen thúc đẩy hoạt động của đảo tuỵ và tăng chế tiết insulin và glucagon.
3. Tuyến sinh dục:
Ngoài chức năng sinh sản, còn thực hiện vai trò của cơ quan nội tiết, tiết ra các hocmon sinh dục, ảnh hưởng lớn lên hình thái học và chức năng của cơ quan sinh dục, sự hình thành các dấu hiệu sinh dục thứ cấp, các quá trình phát triển và sinh trưởng của cơ thể. Tất cả các hocmon được tạo ra ở tuyến sinh dục con trống được gọi là androgen, còn ở con mái- oestrogen.Nhóm androgen
Nhóm androgen có những hocmon: testosteron, androsteron, dehidroandrosteron... Chất có hoạt tính mạnh nhất là testosteron. Đã thu được chất nhân tạo như testosteron: metiltestosteron có hoạt tính mạnh gấp 6 lần testosteron; testosteron-propionat là hocmon hoạt tính nhất từ androgen.
Chức năng của androgen rất đa dạng. Nó ảnh hưởng lên sự phát triển của các cơ quan sinh dục, các dấu hiệu sinh dục thứ cấp của gia cầm, điều khiển trao đổi chất, kích thích tổng hợp protein và phát triển mô, thúc đẩy việc giữ natri, kali, clorua và photphat trong cơ thể, tăng tạo hồng cầu và tăng tuần hoàn máu trong mô. Dưới ảnh hưởng của androgen, ở con đực phát triển các dấu hiệu sinh dục thứ cấp: mào và tích, màu lông... Sau khi thiến gà trống, mào và tích nhỏ đi, tính tình thay đổi, mất sự quyến rũ giới tính. Sau khi cắt buồng trứng, lông con mái trở nên giống lông con trống, mào, cựa phát triển. Nếu gia cầm đã bị thiến mà cấy tuyến sinh dục của con khác vào thì xuất hiện những dấu hiệu và tính cách của giới mới đưa vào. Con trống trở nên giống con mái, còn con mái thì có những tính cách giống con trống.
Nhóm oestogen
Oestogen được tạo thành trong buồng trứng trái của gia cầm trong tế bào vỏ và mô gian chất. Phần còn lại của buồng trứng phải không thực hiện chức năng nội tiết. Nhóm oestogen gồm có: oestogen (folliculin), oestradiol, oestriol,... Oestradiol có tác dụng mạnh nhất. Một lượng nhỏ androgen và hocmon thứ hai - progesteron cũng được tạo ra ở buồng trứng. Các tế bào gian chất sản xuấr androgen.
Oestrogen kiểm tra quá trình phát triển của cơ quan sinh dục và sinh sản, hình thái và các dấu hiệu sinh dục thứ cấp, thể hiện "tính dục" của gia cầm. Ngoài ra, oestrogen còn gây ảnh hưởng lên trao đổi chất, kích thích tổng hợp protein và sự phát triển của xương, tác dụng giữ natri, canxi, photpho và nước trong cơ thể. Oestrogen kiểm tra việc chế tiết phức tạp của các tuyến ở ống dẫn trứng, nơi tạo ra vỏ trứng. Sự phụ thuộc các dấu hiệu sinh dục thứ cấp vào oestrogen ở gia cầm mái thể hiện rõ trong thí nghiệm cắt bỏ buồng trứng. Những gia cầm mái bị thiến (gà, gà tây, chim trĩ) thay đổi màu lông và trở nên gần giống với lông con trống: cử chỉ trở nên giống như những con trống bị thiến. Việc đưa oestrogen vào con mái chưa trưởng thành hoặc bị thiến làm hồi phục lại những dấu hiệu sinh dục thứ cấp, phản xạ sinh dục và những phản xạ đã mất.
Ở động vật có vú, progesteron do thể vàng tiết ra, ở gia cầm hocmon này được tổng hợp ở buồng trứng, mặc dù như đã biết, thể vàng ở đó không được rạo ra. Luteinostimulin của tuyến yên là chất kích thích tạo ra progesteron, kiểm tra rụng trứng và đẻ trứng của gia cầm.
Tăng hàm lượng progesteron trong máu có thể gây nên rụng trứng thêm trong khi ở tử cung đang có trứng. Việc tiếToxitoxin của thuỳ sau tuyến yên phụ thuộc vào mức progesteron trong máu. Oxitoxin được tiết ra trước khi đẻ trứng, khi lượng progesteron trong máu giảm đi.
Đăng ký nhận bài viết qua Email!
